Những khó khăn, vướng mắc trong việc áp dụng các hoạt động xác minh khi giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố
Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (BLTTHS) lần đầu tiên quy định về các hoạt động mà cơ quan có thẩm quyền được thực hiện khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố (gọi tắt là TGTBVTP). Tuy nhiên, thực tiễn thực hiện các quy định trên còn có nhiều khó khăn, vướng mắc.
Theo quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS quy định về các hoạt động xác minh, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố:
“Khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, cơ quan có thẩm quyền có quyền tiến hành các hoạt động:
a) Thu thập thông tin, tài liệu, đồ vật từ cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để kiểm tra, xác minh nguồn tin;
b) Khám nghiệm hiện trường;
c) Khám nghiệm tử thi;
d) Trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản.”
Theo nguyên tắc bảo đảm pháp chế, quy định tại Điều 7 BLTTHS: Mọi hoạt động tố tụng hình sự phải được thực hiện theo quy định của Bộ luật này. Không được giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử ngoài những căn cứ và trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định.
Như vậy, nếu theo quy định tại Điều 7 BLTTHS, thì khi giải quyết TGTBVTP, cơ quan có thẩm quyền chỉ được quyền tiến hành 5 hoạt động cụ thể quy định từ điểm a đến điểm d khoản 3 Điều 147 BLTTHS.
Tuy nhiên, để giải quyết TGTBVTP, nếu chỉ áp dụng các biện pháp xác minh quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS, thì trong một số trường hợp cụ thể sẽ không xác định được vụ việc có dấu hiệu tội phạm hay không để ban hành quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án.
Ví dụ: Trong nhiều tin báo về vụ việc tai nạn giao thông, quá trình giải quyết cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành tất cả các biện pháp xác minh quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS, nhưng vẫn chưa xác định được lỗi vi phạm của các bên liên quan. Trong trường hợp này để xác định được lỗi, qua đó xác định vụ việc có dấu hiệu tội phạm hay không để ban hành quyết định khởi tố hay không khởi tố vụ án, cần thiết phải tiến hành thực nghiệm điều tra, dựng lại hiện trường …
Ngoài ra, quy định tại Điều 147 BLTTHS cũng mâu thuẫn với các điều luật khác, cụ thể:
+ Tại điểm b khoản 1 Điều 110 BLTTHS quy định căn cứ bắt người trong trường hợp khẩn cấp: “Người cùng thực hiện tội phạm hoặc bị hại hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm chính mắt nhìn thấy và xác nhận đúng là người đã thực hiện tội phạm mà xét thấy cần ngăn chặn ngay việc người đó trốn;”
Để có chứng cứ xác định người bị hại hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm chính mắt nhìn thấy và xác nhận đúng là người đã thực hiện tội phạm thì phải cho bị hại hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm nhận dạng người bị nghi thực hiện tội phạm. Nhưng đối chiếu với quy định tại Điều 137 BLTTHS thì không có biện pháp nhận dạng.
+ Điều 83 BLTTHS quy định về quyền của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố như sau:
“3. Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố có quyền:
…d) Có mặt khi đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố;”
Điều 191 BLTTHS quy định về biện pháp nhận biết giọng nói
“1. Khi cần thiết, Điều tra viên có thể cho bị hại, người làm chứng hoặc người bị bắt, bị tạm giữ, bị can nhận biết giọng nói.”
Căn cứ vào Điều 83 và 191 BLTTHS nêu trên thì có thể hiểu cơ quan có thẩm quyền có thể tiến hành hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói trong quá trình giải quyết TGTBVTP, điều này mâu thuẫn với quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS.
Có thể có quan điểm cho rằng, để thực hiện biện pháp đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra đối với người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố thì trước khi thực hiện các biện pháp này bắt buộc phải tiến hành khởi tố vụ án. Vì dù đã khởi tố vụ án, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố chưa bị khởi tố bị can thì họ vẫn có tư cách tố tụng là người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, nên Điều 147 không mâu thuẫn với Điều 83, 191 BLTTHS. Quan điểm trên chỉ có thể đúng trong những trường hợp vụ việc đã xác định được dấu hiệu tội phạm (lúc đó mới có căn cứ để khởi tố vụ án). Còn đối với các trường hợp vụ việc chưa xác định được dấu hiệu tội phạm (như ví dụ vụ tai nạn giao thông nêu trên) hoặc khi áp dụng điểm b khoản 1 Điều 101 BLTTHS, thì không thể khởi tố vụ án trước khi tiến hành các hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra được
Để thống nhất nhận thức khi áp dụng pháp luật, thiết nghĩ cần có văn bản hướng dẫn về các biện pháp xác minh được áp dụng trong giai đoạn giải quyết TGTBVTP./.
Lê Thị Nhung – VKSND thành phố Uông Bí
Tin tức mới nhất
Viện kiểm sát nhân dân khu vực 6 – Quảng Ninh thăm, tặng quà cho các em học sinh do đơn vị nhận đỡ đầu nhân dịp năm học mới.
Trên tinh thần thực hiện có hiệu quả, thiết thực Kế hoạch đỡ đầu học...
Th9
Giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động kiểm sát việc thu thập, đánh giá chứng cứ theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự
Trong giai đoạn từ 01/12/2023 đến 31/7/2025, Viện kiểm sát hai cấp tỉnh Quảng...
Th9
Khối thi đua số 2 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh họp bình xét thi đua năm 2025
Thực hiện Hướng dẫn thi đua khen thưởng của Viện kiểm sát nhân dân tối...
Th9
Thanh tra VKSND tối cao chủ trì, phối hợp cùng VKSND tỉnh Quảng Ninh tổ chức Hội nghị nghiên cứu, xây dựng ứng dụng sơ đồ hóa quy trình thanh tra, kiểm tra, tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong ngành Kiểm sát nhân dân
Chiều ngày 16/9/2025, Thanh tra VKSND tỉnh Quảng Ninh phối hợp cùng Thanh tra VKSND...
Th9
Học tập các đức tính của Chủ tịch Hồ Chí Minh về ngăn nắp – kỷ cương trong công việc hằng ngày, quyết tâm – trách nhiệm trong thi đua nước rút
Duy trì chương trình sinh hoạt chuyên đề học tập, làm việc theo tấm gương...
Th9
VKSND khu vực 4 tuyên truyền pháp luật tại Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THCS và THPT Tiên Yên
Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, việc trang bị kiến thức pháp...
Th9
Một số trao đổi về tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù trong giai đoạn hiện nay
Tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù là một chế định pháp lý quan...
Th9
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh tổ chức Hội nghị tập huấn chuyên sâu các chuyên đề về Hình sự
Thực hiện Kế hoạch công tác và Chương trình đào tạo, bồi dưỡng năm 2025,...
Th9
Viện kiểm sát nhân dân khu vực 4 – Quảng Ninh trao quà cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn
Để tiếp tục thực hiện có hiệu quả chương trình phối hợp giữa Viện kiểm...
Th9