Những khó khăn, vướng mắc trong việc áp dụng các hoạt động xác minh khi giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố
Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (BLTTHS) lần đầu tiên quy định về các hoạt động mà cơ quan có thẩm quyền được thực hiện khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố (gọi tắt là TGTBVTP). Tuy nhiên, thực tiễn thực hiện các quy định trên còn có nhiều khó khăn, vướng mắc.
Theo quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS quy định về các hoạt động xác minh, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố:
“Khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, cơ quan có thẩm quyền có quyền tiến hành các hoạt động:
a) Thu thập thông tin, tài liệu, đồ vật từ cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để kiểm tra, xác minh nguồn tin;
b) Khám nghiệm hiện trường;
c) Khám nghiệm tử thi;
d) Trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản.”
Theo nguyên tắc bảo đảm pháp chế, quy định tại Điều 7 BLTTHS: Mọi hoạt động tố tụng hình sự phải được thực hiện theo quy định của Bộ luật này. Không được giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử ngoài những căn cứ và trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định.
Như vậy, nếu theo quy định tại Điều 7 BLTTHS, thì khi giải quyết TGTBVTP, cơ quan có thẩm quyền chỉ được quyền tiến hành 5 hoạt động cụ thể quy định từ điểm a đến điểm d khoản 3 Điều 147 BLTTHS.
Tuy nhiên, để giải quyết TGTBVTP, nếu chỉ áp dụng các biện pháp xác minh quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS, thì trong một số trường hợp cụ thể sẽ không xác định được vụ việc có dấu hiệu tội phạm hay không để ban hành quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án.
Ví dụ: Trong nhiều tin báo về vụ việc tai nạn giao thông, quá trình giải quyết cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành tất cả các biện pháp xác minh quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS, nhưng vẫn chưa xác định được lỗi vi phạm của các bên liên quan. Trong trường hợp này để xác định được lỗi, qua đó xác định vụ việc có dấu hiệu tội phạm hay không để ban hành quyết định khởi tố hay không khởi tố vụ án, cần thiết phải tiến hành thực nghiệm điều tra, dựng lại hiện trường …
Ngoài ra, quy định tại Điều 147 BLTTHS cũng mâu thuẫn với các điều luật khác, cụ thể:
+ Tại điểm b khoản 1 Điều 110 BLTTHS quy định căn cứ bắt người trong trường hợp khẩn cấp: “Người cùng thực hiện tội phạm hoặc bị hại hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm chính mắt nhìn thấy và xác nhận đúng là người đã thực hiện tội phạm mà xét thấy cần ngăn chặn ngay việc người đó trốn;”
Để có chứng cứ xác định người bị hại hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm chính mắt nhìn thấy và xác nhận đúng là người đã thực hiện tội phạm thì phải cho bị hại hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm nhận dạng người bị nghi thực hiện tội phạm. Nhưng đối chiếu với quy định tại Điều 137 BLTTHS thì không có biện pháp nhận dạng.
+ Điều 83 BLTTHS quy định về quyền của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố như sau:
“3. Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố có quyền:
…d) Có mặt khi đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố;”
Điều 191 BLTTHS quy định về biện pháp nhận biết giọng nói
“1. Khi cần thiết, Điều tra viên có thể cho bị hại, người làm chứng hoặc người bị bắt, bị tạm giữ, bị can nhận biết giọng nói.”
Căn cứ vào Điều 83 và 191 BLTTHS nêu trên thì có thể hiểu cơ quan có thẩm quyền có thể tiến hành hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói trong quá trình giải quyết TGTBVTP, điều này mâu thuẫn với quy định tại khoản 3 Điều 147 BLTTHS.
Có thể có quan điểm cho rằng, để thực hiện biện pháp đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra đối với người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố thì trước khi thực hiện các biện pháp này bắt buộc phải tiến hành khởi tố vụ án. Vì dù đã khởi tố vụ án, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố chưa bị khởi tố bị can thì họ vẫn có tư cách tố tụng là người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, nên Điều 147 không mâu thuẫn với Điều 83, 191 BLTTHS. Quan điểm trên chỉ có thể đúng trong những trường hợp vụ việc đã xác định được dấu hiệu tội phạm (lúc đó mới có căn cứ để khởi tố vụ án). Còn đối với các trường hợp vụ việc chưa xác định được dấu hiệu tội phạm (như ví dụ vụ tai nạn giao thông nêu trên) hoặc khi áp dụng điểm b khoản 1 Điều 101 BLTTHS, thì không thể khởi tố vụ án trước khi tiến hành các hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra được
Để thống nhất nhận thức khi áp dụng pháp luật, thiết nghĩ cần có văn bản hướng dẫn về các biện pháp xác minh được áp dụng trong giai đoạn giải quyết TGTBVTP./.
Lê Thị Nhung – VKSND thành phố Uông Bí
Tin tức mới nhất
Viện kiểm sát nhân dân Khu vực 3 – Quảng Ninh tổ chức Cuộc thi “Báo cáo án bằng sơ đồ tư duy”
Trong bối cảnh toàn ngành Kiểm sát nhân dân đang mạnh mẽ đẩy nhanh tiến...
Th9
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh kiểm sát chặt chẽ công tác đặc xá năm 2025
Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa...
Th9
Viện kiểm sát nhân dân khu vực 2 và Công an 09 phường ký Quy chế phối hợp liên ngành
Ngày 28/8/2025, tại trụ sở Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) khu vực 2, tỉnh...
Th8
Phòng 9 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh trực tiếp xác minh các vụ việc có dấu hiệu xâm phạm lợi ích công
Thực hiện Nghị quyết số 205/NQ-QH15 ngày 24/6/2025 của Quốc hội về việc thí điểm...
Th8
VKSND tỉnh Quảng Ninh họp Uỷ ban Kiểm sát mở rộng để thảo luận, xác định các vụ việc đủ điều kiện khởi kiện vụ án dân sự công ích
Sáng ngày 27/8/2025, tại trụ sở cơ quan, đồng chí Phạm Viết Vượng, Bí thư...
Th8
VKSND tỉnh Quảng Ninh kiểm tra toàn diện công tác năm 2025 tại VKSND khu vực 5
Thực hiện Quyết định số 6864 ngày 12/8/2025 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân...
Th8
VKSND tỉnh Quảng Ninh kiểm tra toàn diện công tác năm 2025 tại các Viện kiểm sát nhân dân khu vực
Thực hiện Kế hoạch số 687/QĐ-VKS ngày 31/12/2024 về công tác kiểm tra năm 2025...
Th8
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh tổ chức Lễ tuyên dương con em cán bộ công chức, người lao động đạt thành tích cao trong học tập năm học 2024-2025
Chiều ngày 27/8/2025, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh tổ chức Lễ tuyên...
Th8
Viện kiểm sát nhân dân khu vực 3 phối hợp với Phòng Thi hành án dân sự xác minh điều kiện thi hành án đối với các trường hợp chưa có điều kiện thi hành án
Thực hiện kế hoạch công tác kiểm sát thi hành án dân sự năm 2025,...
Th8