Bàn về các tình tiết định tội đối với tội “Huỷ hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản” quy định tại điểm a, b khoản 1 Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015

Cố ý làm hư hỏng tài sản và Hủy hoại tài sản là hai hành vi có đặc điểm khá tương đồng nhau và Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định chung hai tội danh này trong cùng một điều luật. Huỷ hoại tài sản là hành vi làm cho tài sản của người khác bị thiệt hại đến mức làm mất hẳn giá trị hoặc mất hẳn công năng, giá trị sử dụng hoặc bị tiêu hủy hoàn toàn. Cố ý làm hư hỏng tài sản là hành vi làm tài sản của người khác bị mất một phần hoặc giảm giá trị hoặc giảm giá trị sử dụng nhưng ở mức độ có thể khôi phục, sửa chữa lại được.

Thực tiễn giải quyết các vụ án, vụ việc có dấu hiệu hình sự tại đơn vị cho thấy: việc quy định chung trong cùng một điều luật đối với 02 hành vi độc lập trên phần lớn không ảnh hưởng đến việc xác định tội danh. Tuy nhiên, cũng đã có trường hợp cụ thể, với giá trị tài sản bị thiệt hại dưới mức thấp nhất của cấu thành tội phạm quy định tại khoản 1 Điều 178 Bộ luật hình sự, thì việc xác định hành vi của đối tượng đã thoả mãn tình tiết định tội theo điểm b khoản 1 Điều 178 Bộ luật hình sự “Đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm” hay chưa còn nhiều quan điểm trái chiều. Đơn vị đã tiếp nhận, giải quyết 01 tố giác tội phạm có dấu hiệu tội phạm “Cố ý làm hư hỏng tài sản” có vướng mắc liên quan đến tình tiết trên như sau:

Nội dung vụ việc: Khoảng 17 giờ ngày 11/4/2023, tại khu 5A, phường Quang Trung, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, do mâu thuẫn trong sinh hoạt bà Lê Thị Y dùng tay đập vỡ màn hình chiếc điện thoại Oppo trị giá thiệt hại thay màn hình là 600.000 đồng. Chiếc điện thoại di động bị hư hỏng một phần, có thể khắc phục, sửa chữa. Tại thời điểm thực hiện hành vi trên, Y đang chấp hành án phạt tù cho hưởng án treo về tội “Huỷ hoại tài sản”, quy định tại khoản 1 Điều 178 Bộ luật hình sự.

Khoản 1 Điều 178 BLHS năm 2015 quy định:

“1. Người nào hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

…

b) Đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm”.

Qua nghiên cứu vụ việc trên đã có những quan điểm khác nhau.

Quan điểm thứ nhất: Lê Thị Y đã bị kết án trước đó về tội “Huỷ hoại tài sản” theo quy định tại khoản 1 Điều 178 BLHS, chưa được xoá án tích, chỉ cần Y tiếp tục có hành vi phạm tội được quy định tại Điều 178 là đã thoả mãn tình tiết theo điểm b khoản 1 Điều 178 BLHS. Do đó đủ căn cứ xử lý Lê Thị Y về tội “Cố ý làm hư hỏng tài sản”.

Quan điểm thứ hai: Hành vi của Y không bị xử lý hình sự về tội “Cố ý làm hư hỏng tài sản” bởi không thoả mãn tình tiết theo điểm b khoản 1 Điều 178 BLHS. Cụ thể: Căn cứ tại mục 7.2 điểm 7 Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006 của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật hình sự (hiện chưa có văn bản thay thế) quy định như sau:

“7. Về tình tiết “đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm” quy định tại một số điều luật của BLHS:

7.2. Đối với điều luật quy định nhiều tội khác nhau (tội ghép) thì “đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm” là trước đó một người đã bị kết án về một tội tại điều luật đó, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện một trong những hành vi được liệt kê trong tội đó (không bao gồm các hành vi được liệt kê trong tội khác cũng tại điều luật đó).

Ví dụ: C đã bị kết án về tội mua bán trái phép công cụ hỗ trợ theo quy định tại Điều 233 của BLHS, sau khi ra tù chưa được xóa án tích, C lại thực hiện hành vi chế tạo trái phép vũ khí thô sơ cùng quy định tại Điều 233 của BLHS thì không thuộc trường hợp “đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm”.

Chúng tôi ủng hộ giải quyết vụ việc trên theo quan điểm thứ hai. Tuy nhiên vẫn còn một số bất cập khi nghiên cứu các quy định pháp luật áp dụng trong trường hợp cụ thể này. Đặt giả thiết trước đó Y không bị kết án về tội “Huỷ hoại tài sản” theo khoản 1 Điều 178 Bộ luật hình sự, mà chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi “Huỷ hoại tài sản” theo điểm a khoản 2 Điều 15 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021, thì theo nội dung vụ việc nêu trên Y sẽ bị xử lý hình sự về tội “Cố ý làm hư hỏng tài sản” với tình tiết định tội “Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này mà còn vi phạm” theo điểm a khoản 1 Điều 178 Bộ luật hình sự.

Như vậy, có sự bất hợp lí không khi Y đã bị kết án về tội “Huỷ hoại tài sản”, chưa được xoá án tích, mà có hành vi “Cố ý làm hư hỏng tài sản” dưới 02 triệu sẽ không bị xử lí hình sự. Trong khi nếu trước đó Y chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính về bất kì hành vi Huỷ hoại hay Cố ý làm hư hỏng tài sản, mà có hành vi “Cố ý làm hư hỏng tài sản” dưới 02 triệu thì lại bị xử lí hình sự.

Trên đây là quan điểm cũng như vướng mắc trong quá trình nghiên cứu pháp luật của đồng tác giả, rất mong nhận được những ý kiến góp ý, giải đáp từ quý đồng nghiệp./.

Phạm Lã Việt Anh, Đặng Việt Đức – VKS Uông Bí