Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát các quyết định thi hành án dân sự tại huyện Đầm Hà

Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát các quyết định thi hành án dân sự tại huyện Đầm Hà

Hiến pháp 2013 khẳng định: “Bản án, quyết định của Toà án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành“. Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được thi hành không chỉ thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật mà còn có tác động trực tiếp đến lòng tin của nhân dân đối với pháp luật. Việc tổ chức thi hành các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc giữ vững kỷ cương phép nước, củng cố pháp chế và trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa, đảm bảo cho quyền lực tư pháp được thực thi trên thực tế.

Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong công tác thi hành án dân sự được quy định tại khoản 2, Điều 12 Luật Thi hành án dân sự năm 2008, sửa đổi bổ sung năm 2014 (gọi tắt là Luật THADS): “Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Tòa án, cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc thi hành án dân sự”.

Quyết định thi hành án dân sự (THADS) và các loại quyết định về thi hành án được ban hành trong quá trình tổ chức thi hành các bản án, quyết định được qui định tại Điều 1 và Điều 2 Luật THADS (sau đây gọi chung là bản án, quyết định) và do người có thẩm quyền ban hành, nhưng phạm vi mỗi quyết định hàm chứa những nội dung khác nhau. Để làm rõ trách nhiệm của người có thẩm quyền ban hành quyết định và trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) khi kiểm sát từng loại quyết định, cần phân biệt một số đặc điểm của Quyết định THADS và các loại Quyết định về THADS

Quyết định thi hành án dân sự bao gồm: Quyết định thi hành án chủ động, Quyết định thi hành án theo đơn yêu cầu. Các quyết định này cũng được ban hành trong quá trình tổ chức thi hành án, nó hàm chứa tất cả các thuộc tính của một quyết định và được quy định trong hệ thống biểu mẫu nghiệp vụ về THADS được quy định tại Thông tư số 01/2016/TT-BTP ngày 01/02/2016 của Bộ tư pháp. Ngoài ý nghĩa để phân biệt, cơ bản hai loại quyết định này có vị trí quan trọng trong quá trình tổ chức thi hành bản án, quyết định, thể hiện thông qua thẩm quyền ban hành và phạm vi nội dung của quyết định. Về thẩm quyền ban hành, Quyết định THADS phải do Thủ trưởng cơ quan THA ban hành (các loại quyết định về THA khác có thể do Chấp hành viên được phân công thụ lý ban hành tùy theo nội dung, giai đoạn thi hành án). Mặc dù một số quyết định về thi hành án khác có thể cũng do Thủ trưởng cơ quan thi hành án ban hành nhưng nội dung của những quyết định đó hẹp hơn.Ví dụ: Quyết định sửa đổi, bổ sung quyết định thi hành án; quyết định thu hồi quyết định về thi hành án; quyết định rút hồ sơ thi hành án… Về phạm vi nội dung và hiệu lực thi hành: Quyết định THADS là quyết định mở đầu cho cả quá trình tổ chức thi hành án; bao trùm  toàn bộ quá trình thi hành án; mọi quyết định về thi hành án đều nhằm thực hiện quyết định này. Nói cách khác, hoạt động tổ chức thi hành án được bắt đầu sau khi có quyết định THADS, quyết định này có tính bắt buộc thi hành đối với các chủ thể có trách nhiệm, nghĩa vụ liên quan đến việc thi hành án, các cơ quan, tổ chức, công dân trong phạm vi trách nhiệm của mình cũng có nghĩa vụ chấp hành và phối hợp thực hiện.

Ngoài hai loại quyết định nêu trên còn các quyết định khác về thi hành án như: Quyết định cưỡng chế, kê biên tài sản; Quyết định về việc chưa có điều kiện; Quyết định tạm đình chỉ thi hành án; Quyết định đình chỉ thi hành án; Quyết định hoãn thi hành án…

Khi tiến hành kiểm sát các quyết định về thi hành án, trước hết cần kiểm sát tính có căn cứ, đúng pháp luật của quyết định; cần làm rõ quyết định đó có căn cứ vào văn bản pháp luật nào; thẩm quyển ban hành, thời hạn ban hành quyết định có phù hợp quy định pháp luật hay không? Ví dụ: Việc ra quyết định thi hành án theo đơn phải căn cứ khoản 1 Điều 23, Điều 35, khoản 1 Điều 36 và khoản 1 Điều 45 Luật THADS. Trong quá trình tổ chức thi hành bản án, quyết định, Thủ trưởng cơ quan thi hành án, Chấp hành viên thụ lý hồ sơ chỉ được ban hành các quyết định mà nội dung các quyết định phải tuân theo pháp luật, theo đúng nội dung phán quyết của Tòa án hoặc các phán quyết của cơ quan có thẩm quyền khác như quy định tại Điều 2 Luật THADS. Do vậy trong phần căn cứ để ra quyết định thường căn cứ pháp luật như nêu ở phần trên; đồng thời căn cứ vào bản án, quyết định của Tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền nào đó. Ví dụ: căn cứ bản án, quyết định sơ thẩm; bản án, quyết định phúc thẩm; quyết định đình chỉ giải quyết vụ án; quyết định công nhận sự thỏa thuận của đương sự … của Tòa án.

Nhìn chung mọi hoạt động kiểm sát việc THADS đều có Kiểm sát viên thực hiện, trừ những trường hợp thuộc thẩm quyền của lãnh đạo viện. Trong thực tế, việc ra các quyết định, kiến nghị, kháng nghị và yêu cầu đều do lãnh đạo viện cho chủ trương và ký ban hành văn bản, còn các thao tác thực hiện do Kiểm sát viên tiến hành. Thi hành án là hoạt động rất phức tạp, vừa phải tuân theo pháp luật, vừa đảm bảo các phán quyết trong các bản án, quyết định, lại phải được sự đồng tình của nhân dân cũng như chính quyền địa phương trong quá trình tổ chức thực hiện. Do đó hoạt động kiểm sát thi hành án cũng cần hết sức thận trọng, khách quan, vừa kiên quyết thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, vừa vận dụng linh hoạt quyền hạn trong từng tình huống cụ thể, đảm bảo cho các bản án, quyết định được thi hành đầy đủ, kịp thời, đúng pháp luật.

Để thực hiện tốt việc kiểm sát các quyết định về thi hành án, trong cả quá trình kiểm sát cho dù đang kiểm sát ở giai đoạn nào, Kiểm sát viên luôn chú ý đến tính logic, liên kết các sự việc trong hồ sơ. Kiểm sát về thẩm quyền ra quyết định thi hành án, cần phân biệt rõ thẩm quyền theo lãnh thổ và thẩm quyền theo chức danh, nhiệm vụ, quyền hạn do luật định.

Thực tế cho thấy, trong 04 năm gần đây (2014-2017) số lượng các Quyết định thi về hành án mà Viện kiểm sát nhân dân huyện Đầm Hà đã thụ lý kiểm sát là: 634 quyết định. Nhìn chung Cơ quan THADS cùng cấp đã ban hành quyết định THADS và các quyết định về thi hành án dân sự  đều có căn cứ đúng pháp luật về thẩm quyền, trình tự thủ tục; nội dung; hình thức; thời hạn. Tuy nhiên bên cạnh đó thông qua kiểm sát quyết định thi hành án nhận từ Chi cục THADS, công tác trực tiếp kiểm sát đột xuất, thường kỳ VKSND huyện Đầm Hà đã phát hiện một số vi phạm trong việc ban hành quyết định về THADS như: Cơ quan thi hành án dân sự chậm gửi quyết định về thi hành án cho Viện kiểm sát; không thông báo cho các đương sự; căn cứ  ra quyết định không đúng pháp luật; nội dung quyết định thi hành án không đúng với nội dung của bản án; chậm ra quyết định thi hành án… Năm 2014 qua kiểm sát các Quyết định về thi hành án, VKSND huyện Đầm Hà đã ban hành 01 kháng nghị đối với Chi cục THADS huyện Đầm Hà về việc ban hành Quyêt định hoãn thi hành án không có căn cứ, Chi cục THADS đã chấp nhận và thu hồi quyết định. Gần đây nhất, Quý I năm 2018, VKSND huyện Đầm Hà cũng ban hành 01 kháng nghị đối với Chi cục THADS huyện Đầm Hà về việc ban hành Quyết định thi hành án chủ động đề nghị thu hồi một phần nội dung quyết định thi hành án và được chấp nhận. Nhìn chung, Qua việc tăng cường kiểm sát các quyết định về thi hành án VKS đã phát hiện nhiều vi phạm, kịp thời ban hành kiến nghị, kháng nghị về những vi phạm của Thủ trưởng cơ quan thi hành án và Chấp hành viên. Kết quả phúc tra việc thực hiện kiến nghị, kháng nghị, Cơ quan thi hành án dân sự đều chấp nhận về những sai sót trong quá trình ra quyết định và tổ chức thi hành đối với các quyết định về thi hành án dân sự.

Để công tác kiểm sát quyết định thi hành án dân sự, quyết định về thi hành án dân sự đạt được chất lượng hiệu quả cao và đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ của công tác kiểm sát thi hành dân sự hiện nay, VKSND huyện Đầm Hà xác định một số giải pháp sau:

– Bố trí cán bộ, kiểm sát viên có năng lực, trình độ cho khâu công tác kiểm sát thi hành án dân sự.

– Cán bộ, Kiểm sát viên làm công tác kiểm sát Thi hành án dân sự phải chịu khó học tập để nâng cao năng lực, trình độ; nắm chắc và tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật và Quy chế công tác kiểm sát thi hành án dân sự.

– Quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ, cán bộ, Kiểm sát viên phải kiểm sát chặt chẽ cả nội dung và hình thức các quyết định của cơ quan thi hành án dân sự, kịp thời phát hiện vi phạm để kháng nghị, kiến nghị yêu cầu cơ quan THADS thu hồi, huỷ bỏ, sửa đổi, bổ sung theo đúng qui định của pháp luật.

Trong những năm qua, công tác kiểm sát thi hành án dân sự của VKSND huyện Đầm Hà đã góp phần đảm bảo việc tổ chức thi hành bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật đúng theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự. Đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người phải thi hành án, người được thi hành án, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, quyền lợi ích của nhà nước và của cơ quan, tổ chức khác. Góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả công tác thi hành án dân sự, đảm bảo cho pháp luật được thực hiện một cách nghiêm chỉnh và thống nhất./.

                                                            Vũ Hữu Quảng – VKSND huyện Đầm Hà